Ovaj tekst posvećen je onima koji su danonoćno radili na sanaciji akcidenta na četvrtom bloku nuklearne elektrane u Černobilju i na taj način sprečili posledice većih razmera za celo čovečanstvo.
Na sanaciji nuklearnog akcidenta koji se 26. aprila 1986. godine dogodio u Černobilju u periodu 1986-1990. godine bilo je angažovano više od pola miliona ljudi. Sa aspekta izlaganja zračenju i primljenih doza zračenja razlikuju se dve grupe radnika. Prvu grupu čine radnici koji su učestvovali u početnim fazama sanacije: zaposleni koji su se nalazili u nuklearnoj elektrani tokom akcidenta (374), vatrogasci (69), čuvari (113) i medicinski radnici (10). U drugu grupu spadaju ostali radnici koji su u narednom petogodišnjem periodu posle akcidenta učestvovali u njegovoj sanaciji.
Od 566 radnika iz prve grupe 134 je obolelo do akutnog radijacionog sindroma (radijaciona bolest) od kojih 28 sa smrtnim ishodom. U narednih 20 godina, 1986-2005, umrlo je još 22 radnika od 134 visokoozračenih.
U prvoj godini nakon akcidenta na sanaciji je bilo angažovano preko 300000 ljudi. Srednja vrednost primljene doze za ovu grupu radnika iznosila je 146 mSv (mili siverta). U narednim godinama broj dodatno angažovanih radnika se smanjivao kao i njihove primljenje doze, 1990. godine srednja vrednost doze iznosila je 47 mSv. Pored radnika koji su učestvovali na sanaciji černobiljskog akcidenta značajne doze zračenja primili su i pripadnici stanovništva koji su živeli u okolini elektrane kao i stanovništvo iz drugih kontaminiranih zona. Ukupne srednje akumulirane doze za različite populacione grupe iznosile su:
- 117 mSv za radnike na sanaciji akcidenta u periodu 1986-1990,
- 33 mSv za evakuisano stanovništvo iz okoline elektrane, za period od akcidenta do evakuacije,
- 70 mSv za stanovništvo iz strogo kontrolisanih zona u periodu 1986-2005 i
- 10 – 20 mSv za stanovništvo iz ostalih kontaminiranih zona u periodu 1986-2005;
Poređenja radi, od prirodnih izvora zračenja na godišnjem nivou primamo oko 2.5 mSv dok dozvoljene doze od veštačkih izvora iznose 1 mSv i 20 mSv godišnje, za stanovništvo i profesionalno izložena lica, respektivno.
Literatura:
Marko M. Ninković, Uporedni prikaz povišenog izlaganja zračenju u većim akcidentima i nuklearnom gorivnom ciklusu uopšte, Monografija „Černobilj 30 godina posle“, Beograd, 2016, urednik monografije: dr Gordana Pantelić, ISBN 978-86-7306-138-2